جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق دارای پنج فصل است که ابتدا به مفاهیم بنیانی و لغوی؛ تعریف برّ، و ابرار در لغت و اصطلاح و واژگان همسو و مخالف آن و همین طور به ریشه‌یابی نیکی در فرهنگ مردم پرداخته شده است.برّ یعنی وسعت دادن در کار نیک،و این هم به خدای متعال نسبت داده می‌شود، و هم به انسان‌ها، برّ از جانب خدای متعال ثواب و از بنده اطاعت است، و این (اطاعت) بر دو قسم است: یک قسم آن در اعتقادات و قسمی دیگر در اعمال که در واقع آیه‌ی [لَیسَ البرَّ ان تُوَلُّوا وُجُوهَکُم ...] جامع همه‌ی موارد است. وقتی از پیامبر(ص) در باره برّ سئوال شد حضرت این آیه را تلاوت فرمود؛ زیرا این آیه حاوی اعتقادات، اعمال، واجبات و مستحبات است.وسپس به حقیقت برّ کاربردها، مصادیق برّ در میان پیروان ادیان سابق و اموری که در زمان جاهلی و همزمان با نزول قرآن و بعد از رحلت پیامبر (ص) اسلام به عنوان برّ یاد می‌کردند در حالی که برّ نبودند، و مصادیق پنداری آن را بررسی نموده و مصادیق واقعی برّ را از نظر قرآن بیان نموده، و موارد آن را به خوبی مشخص نموده‌ایم. و همینطور راه رسیدن به برّ و گستره‌ی برّ در عبادات و امور فردی و اجتماعی را بحث نموده‌ایم.و بعد از آن به معرفی و شخصیت شناسی ابرار از قبیل؛ شناسایی، تعریف و الگوهای واقعی از آنان در میدان برّ و انفاق، پرداخته و مبانی فکری و عقیدتی آنان، رفتار و اخلاق آنان را بیان نموده‌ایم.که نمونه‌ی بارز چهره‌های تابناک و درخشان، اسوه‌های صبر و مقاومت در سختی‌ها، آنان که با ایثار و از خود گذشتگی محبوب‌ترین چیزی که داشتند در وقت نیاز به دیگران دادند اینان، جز اهل بیت (ع) و در مرتبه‌ی نخست علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) کسی نیست آنها هستند که ابرار واقعی‌اند. در این باره بحث مفصل نموده و به خصوص سوره‌ی انسان و شأن نزول آن را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم. سپس به درجات و پاداش ابرار، نیک فرجامی و تفاوت آنان با فجار پرداخته‌ایم، و نعمت‌هایی که خداوند به پاس زحمات و ایثار ابرار برای آنان عطا نموده یاد آور شده‌ایم که به بعضی از موارد اشاره می‌شود: نوشیدنی‌های بهشتی، سایه‌ی بهشتی و میوه‌های رسیده، خدمتکاران جوان و .... و انواع نعمت‌های بهشت و مواهب آن آشاره شده است. وهمین طور راه‌های رسیدن به مقام ابرار را بررسی نموده‌ایم که دعا، ایثار، ذکر و تفکر از مهم‌ترن آن است.و در خاتمه به موانع و آسیب‌ها پرداخته و از بزرگ‌ترین مانع برّ در اینجا یعنی فراموشی بحث نموده و همینطور موانع دیگری مانند نادانی، خودخواهی، دنیا طلبی، شیطان، بخل و بحران معنویت را یادآور شده‌ایم. و در آسیب‌های برّ از منت‌گزاری و ریا سخن گفته شده است. و در پایان نتیجه‌ای از تحقیق آورده شده است.

در این رساله قصد بر این است که در نگاهی وسیع و مفصل، نقش و جایگاه حقوق فطری را در فقه شیعه بررسی کنیم و برخی از وجوه را مشخص سازیم. این بررسی در عین حال، متکی بر این فرضیه است که با ملازمه عقل و شرع در آموزه فقه شیعه، می‌تواند الگوی متفاوتی از تجربه مسیحیت به‌وجود آورد که افقی تازه را در عرصه هویت دینی نمایان سازد. بنابراین آراء فقهیان شیعه در این رساله نماینگر گزارش ساده تاریخی نیست بلکه مقصود ارائه تصویری دقیق در زمینه حقوق فطری است که در پی آن است ادعای گروهی که مدعی‌اند فقیهان شیعه به حقوق فطری چندان توجهی نداشته‌اند، مورد نقد قرار دهد. به ‌طور کلی فقهای شیعه و توماس آکویناس در نظریه حقوق فطری و طبیعی خود از آموزه‌های دینی و احکام عقلی بهره می-گیرند که در این پایان‌نامه به بررسی حقوق فطری و حقوق طبیعی در این دو نگرش با ارائه شواهد و نمونه-هایی از آن‌ها می‌پردازیم. لذا با توجه به مبانی فقهای شیعه و توماس آکوئینی می‌توان گفت که حقوق فطری و حقوق طبیعی موهبت الهی هستند و خداوند معطی این حقوق است.

شهر باستانی قم و ناحیت آن از نواحی قدیمی ایالت ماد یا جبال بوده است ،قم از پر سابقه ترین مراکز شیعه نشین در ایران است، این منطقه در نیمه دوم قرن اول هجری، پذیرای مسلمانان عرب با گرایش شیعی شد و به یکی از قطب های علمی تشیع در عالم اسلامی تبدیل گردید.با ظهور اسلام و هجرت اعراب اشعری به قم، این شهر رنگ و بوی یک شهر شیعی را به خود گرفت،ورود اشعریان به منطقه قم حائز اهمیت بسیاری بود، اشعریان در ترویج مذهب شیعه در ناحیه قم کوشش فراوان می ورزیدند.مهاجرت دسته های خاص از اعراب ، یعنی طالبیان به قم ، آنجا را کانون مخالفت با دولت عباسی ساخت و قم را به عنوان بزرگترین پایگاه تشیع در ناحیت جبال درآورد .دور بودن قم و در امان بودن این منطقه از مأمورین خلافت و تناسب آب و هوای قم با زندگی عربها از علل عمده مهاجرت مخالفین حکومت به این دیار بود. در زمان خلافت امویان و عباسیان، چون نسبت به خانواده رسول اکرم (ص) ظلم و ستم می شد و اختناقی که حکومت زمان پدید آورده بود، عرصه را بر آن بزرگواران تنگ می‌کرد؛ به ناچار به جانب ایران که مردمش با اولاد پیامبر اسلام و دوستی وروشی احترام آمیز داشتند و به آنها ارادتی کامل نشان می‌دادند رو آوردند و جمعی از آنان شهر قم را برای اقامت برگزیدند و هرچند که قم از نظر طبیعی و آب و هوا و وجود آب کافی به مناسبت نزدیکی به کویر، محروم مانده است اما به خاطر اینکه جایگاه و مأوای مقدسان شد، از معنویت و شکوه ایمان بهره تام و تمام یافت و مطمح نظر اهل ایمان گردید.. حضور حضرت فاطمه معصومه (س) را باید فصل تازه ای در تاریخ شهر قم به شمار آورد. هدف از نگارش این نوشتار، آشنایی با پیشینه تاریخی این شهر، نقش آن در تاریخ تشیع و همچنین بررسی اوضاع سیاسی آن در دو قرن اول اسلامی است.

این تحقیق در صدد است تفاوت و تشابه میان آراء دو گروه فکری و اسلامی و به طور خاص ماوردی و خواجه نصیر را بررسی کند.اکثر مسلمانان معتقدند که در زمان حضور پیامبر خداوند حق حاکمیت را به پیامبر(ص) واگذار کرده است ولیکن اختلاف عمده بر سر منبع یا منابع مشروعیت حکومت پس از پیامبر(ص) می‌باشد. بطوری که این موضوع باعث انشعاب در اسلام و پیدایش دو گروه شیعه و سنی در تاریخ اسلام شد. شیعه اعتقاد به مشروعیت الهی حکومت و نصب امام طی نص از جانب خداوند دارد و لیکن اهل سنت معتقد است که امامت و حکومت از راههای گوناگونی از جمله زور و غلبه،‌ بیعت و انتخاب مردم. ولایتعهدی و استخلاف امام سابق منعقد می‌شود.در واقع شالوده اصلی اختلاف ماوردی و خواجه نصیر الدین طوسی در بیان مسئله دولت و حکومت در رابطه با نظریه وکالت امام توسط مردم است. در نظر خواجه منشا مشروعیت از جانب شارع مقدس (در عصر امام معصوم ) ودر نظر ماوردی از سوی مردم (شورای حل و عقد ) است .به عقیده خواجه مشروعیت از شرع مقدس گرفته شده و وابسته به نظر شارع است اما ماوردی آن را از آن نخبگان می داند.سوال اصلی این تحقیق دستیابی به اشتراکات و افتراقات میان آراء خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان یک دانشمند شیعه و ماوردی به عنوان یک اندیشمند سنی بوده است . فرضیه تحقیق این است که تفاوت آراء این دو متفکر در زمینه دولت و مبنای مشروعیت و قدرت بوده است . تحقیق در پنج فصل سازماندهی شده است . در فصل اول به کلیات پرداخته شده و فصل دوم چهارچوب تئوریک تحقیق بررسی شده است . و فصل سوم به دیدگاه خواجه نصرالدین طوسی اختصاص یافته است و در فصل چهارم آراء سیاسی هر دو متفکر اسلامی خواجه نصیر و ماوردی بررسی شده و سرانجام در فصل پنجم به بررسی یافته های تحقیق پرداخته شده است .

در این رساله کوشش شده است نظرات اجتماعی سید قطب بررسی شود و در بین مباحث اجتماعی او بر بحث "عدالت اجتماعی" تکیهء بیشتری گردیده و سعی شده تا بصورت وسیعتر و عمیق‌تری مورد مداقه قرار گیرد و علت آنکه این بحث تقریبا بعنوان محور اندیشه‌های اجتماعی سید قطب انتخاب شده است به چند دلیل می‌باشد: -1 اکثر مطالب و مباحثی که در سایر کتابهای سید قطب آمده، بصورت خلاصه در این کتاب آمده است . -2 بحث عدالت اجتماعی شامل موضوعات متنوع و فراوانی مثل خانواده - اقتصاد - حکومت - قانون - اخلاق و ... است که اگر چه ظاهرا ربطی با مطلب اصلی ندارد اما نویسنده ارتباط آنها را کاملا نشان داده است لذا بحث عدالت اجتماعی می‌تواند جامع بسیاری از مسائل مهم اجتماعی باشد. -3 موضوع "عدالت اجتماعی در اسلام" یکی از مباحثی است که هم‌اکنون در جوامع فرهنگی و سیاسی مطرح می‌باشد و به اصطلاح بحثی کاملا زنده و راه‌گشا است . اگرچه تذکر این نکته لازم است که آنچه سید قطب تحت عنوان اسلام ارائه می‌دهد برداشت و نظرات خاص وی از اسلام است (که با توجه به اهل سنت بودن وی مسلما از نظر شیعه بی‌اشکال نیست) اما بهرحال ما با بررسی اندیشه‌های اجتماعی وی با گوشه‌ای از نظرات یک متفکر اجتماعی مسلمان آشنا میگردیم آنهم متفکری که نقشی کلیدی در مصر و در نتیجه جهان عرب ایفا می‌کند. چون تحقیق یک مطالعهء موردی (Caseistudy) است لذا اول تمام کتابهای سید قطب که ترجمه گردیده است و کتبی که به نحوی راجع به او و یا جنبشهای جهان عرب نوشته شده بود، در حد امکان جمع‌آوری گردید و سپس آنچه می‌شد به آن نام "اندیشهء اجتماعی" داد از کتب سید قطب بیرون آورده و طبقه‌بندی گردید و بحث عدالت اجتماعی بعلت اهمیت خاصش بطور جدا بررسی و تقسیم‌بندی شد که در واقع باید گفت حاصل، فراهم شدن 3 بخش عمده بود: بخش اول: بررسی زمینه‌های فکری و اجتماعی جنبش سیاسی اعراب و مطالعهء مصر به عنوان پایگاه و پیشگام جنبش ، و بررسی سازمان اخوان المسلمین بعنوان قدرتمندترین گروه مسلمان مبارز. بخش دوم: مطالعهء زندگی سید قطب بعنوان نظریه پردازد سازمان و بررسی حیات فکری و سیاسی او و نگاهی به روش و بینش سید. بخش سوم: بررسی اندیشه‌های اجتماعی سید قطب که شامل سه قسمت عمده است : الف . مبحث اصالت فرد یا جمع، ب . نهادهای اجتماعی، ج. عدالت اجتماعی در اسلام.

یکی از مسایل مهمی که در فقه و حقوق اسلامی مطرح بوده و هست مسأله اجتهاد است. مفتی و مجتهد به نمایندگی از خدا و رسول او به افتاء می‌پردازند. پایان‌نامه پیش رو که تحت عنوان «اصول و احکام افتاء و روش آن در فقه معاصر اهل سنت» می‌باشد، به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چرا آنکه مبنای فتوا کتاب و سنت می‌باشد فتاوای فقهای معاصر در بعضی از مسائل مستحدثه تفاوت معناداری دارد؟ نگارنده در مدّعا و فرضیه ی خویش، برای پرسش فوق مداخله نسبی فقیه در موضوع شناسی و برداشت‌های متفاوت از کتاب و سنت را باعث تفاوت فتواها می داند.

ادب از سرمایه‌های برتر حیات آدمی و بالاتر از ثروت و قدرت است. وقتی از ادب سخن به میان می‌آید، نوعی رفتار خاص و سنجیده با محیط پیرامون در نظر می‌آید، در برخوردها چیزی به زیبایی و جذاّبیّت ادب نمی‌رسد، بنابراین باید ادب را آموخت و به کار بست تا روابطی سالم، احترام‌آمیز و پایدار میان افراد جامعه حاکم شود. هدف اسلام، سر و سامان دادن به تمام جهات زندگى انسانى است و هیچ یک از شئون زندگى انسانى، نه کم و نه زیاد، نه کوچک و نه بزرگ، را از قلم نینداخته است، از این رو تمام وجوه زندگى را داراى ادب کرده و براى هر عملى از اعمال زندگى هیأت نیکو ترسیم کرده است که بیانگر غایت آن است و هیچ غایتى براى زندگى جز توحید خداى سبحان در مرحله اعتقاد و عمل نیست.انسان به طور فطرى کمال‌جو و الگوخواه است. الگوپذیرى انسان تا به جایى است که بدون اسوه، راه تکامل را نمى‌پیماید. انسان در پىِ نمونه‌ی کامل و اسوه‌ی کمال یافته‌ی برتر است و از این رو به شناخت سیره، راه و روش، و زندگانى انسان‌هاى کامل و برجسته چون پیامبران، اولیاء، امامان محتاج است. با توجه به این که پیامبر اسلام9خاتم پیامبران و جامع تمام انبیاء می‌باشد و از آنجا که قرآن به عنوان بهترین سند، ایشان را به عنوان «اسوه حسنه» معرفی می‌کند، با این تعبیرقرآن، وجود پیامبر9 کانونى است که باید از آن آداب زندگی را استخراج کرد. لذا برآن شدیم تا آداب پیامبر اسلام9 را در حد توان از منظر قرآن و روایات بررسی کنیم و تلاش بر این است تنها به صِرف نقل آیات و روایات اکتفا نکنیم بلکه تفسیر و توجیه عمل پیامبر9 مهم است و به دنبال چرایی گفتار و رفتار پیامبر9?می‌باشیم پس همین طور که رفتار پیامبر9 نیاز به تعمّق و تفسیر دارد، گفتار پیامبر9 هم نیاز به تعمّق و تفسیر دارد. نهایتاً اگر مردم با نحوه‌ی تعامل انبیاء آشنا شوند و از روش آنها الگو بگیرند به سوی تعاملی صحیح حرکت خواهند نمود.

تنها پیامبر اسلام و امامان معصوم در بیان احکام شرعی و رفتار و عملکرد خود دچار خطا و اشتباه نمی شوند، لکن تمامی انسانها در رفتار و عمل خود دچار خطا و اشتباه شده و در این بین قضات محاکم نیز در قضاوتهای خود کم و بیش دچار اشتباه خواهند شد. در اثر این اشتباهات ، نخست فرد محکوم علیه و خانواده ی او و در مرحله ی بعدی جامعه دچار ضرر و زیان می شود. بر اساس قاعده ی اتلاف و لا ضرر هر کس مسئول جیران خسارت وارده بر دیگری می باشد. مفاد این قاعده در سیستم حقوقی جهان نیز مورد پذیرش قرار گرفته است.اصل 171 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ضرورت جبران خسارات وارده ناشی از اشتباهات قاضی را مورد توجه قرار داده و بر اساس ماده ی 58 قانون مجازات اسلامی هرگاه در صورت تقصیر و اشتباه قاضی ضرر و زیان مادی و معنوی به وجود آمده توسط دولت جبران می شود. و اگر ضرر به گونه ای بوده که موجب هتک آبروی فرد متهم شده است لزوما جهت اعاده ی حیثیت می بایست اقدام قانونی صورت پذیرد.در این بین نحوه ی جبران خسارت وارده و راهکار های خقوقی آن از جایگاه ویژهای برخوردار است که در این پژوهش ما به ارائه پیشنهادات در این خصوص می پردازیم.

این رساله به بررسی احکام شرکت در فقه امامیه و اهل سنت می‌پردازد و از مقدمه و 6 فصل تشکیل شده و هر فصلی به سه گفتار تقسیم شده است .

پژوهش کنونی تحقیقی است تحلیلی ـ توصیفی با عنوان: «بررسی فضایل امام علی ـ علیه السلام ـ از منظر مفسران اهل سنت با محوریت نظرات زمخشری و فخر رازی» که در آن تلاش شده است انواع فضیلت های امام علیـ علیه السلام ـ که در برخی از آیات قرآن به آنها اشاره شده و مصداق بارز آن آیات می باشند، مورد بررسی قرار گیرد.در آیاتی از جمله آیه ولایت، آیه مباهله، آیه منزلت به فضایل و برترهای امام علیـ علیه السلام ـ اشاره شده. اثبات این امر نه تنها از سوی مفسران شیعه صورت گرفته، بلکه از سوی اغلب مفسران اهل تسنن نیز اثبات گردیده است. دو مفسر بزرگ اهل تسنن بنام «فخر رازی» در کتاب «مفاتیح الغیب» و جار اله «زمخشری» در «تفسیر الکشاف» در تفسیر آیات مذکور به فضیلت و مصداقیت امام علی ـ علیه السلام ـ در آن آیات ضمن ذکر روایت های مشهور به آن اشاره کردند.هر دو مفسر(زمخشری و فخر رازی) به حقانیت حضرت علی ـ علیه السلام ـ اعتراف و اقرار کرده و به روایاتی از این بزرگوار استناد کرده اند. افزون بر این زمخشری وفخر رازی احادیث و روایاتی را در تأیید فضایل وکرامات حضرت علی ـ علیه السلام ـ ذکر نموده اند و شأن نزول بعضی از آیات را به حضرت علی ـ علیه السلام ـ نسبت داده وجانب انصاف را رعایت کرده اند، اگر چه در بعضی دیگر از آیات تعصّب بی جا و غرض ورزی ها مانع از اعتراف آنها درباره شأن نزول آیه ها در حق حضرت علی ـ علیه السلام ـ شده است.کلیدواژه ها : امام علیـ علیه السلام ـ زمخشری، فخر رازی، کشّاف، الکبیر